تفاوت در آیین مورث و وارث: تعارض قوانین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

تقسیم ارث بین وراث متوفّی، امری است که هر یک از ادیان مختلف الهی در خصوص آن احکام و قواعد خاص خود را دارند. در قوانین کشور ایران نیز در راستای احترام به پیروان ادیان الهی، قواعد ارث آنها در خصوص پیروانشان به رسمیّت شناخته شده است. اما مشکل اصلی در جایی است که در بین ورّاث متوفّای غیر مسلمان ایرانی پیرو یکی از این ادیان الهی، ورثه مسلمان هم وجود داشته باشد. در این صورت، از طرفی طبق ماده 881 مکرّر ق.م. و برابر قواعد اسلامی، صرف­نظر از آئین متوفّی، وارث مسلمان، حاجب ورّاث غیر مسلمان است و تمامی ارث به وارث مسلمان داده می ­شود. از سوی دیگر، طبق قوانین خاصّ دیگر، ملاک تقسیم ارث، آئین متوفّی است؛ از اینرو مسلمان یا غیر مسلمان بودن وارث نباید تأثیری در چگونگی تقسیم ارث داشته باشد. با تحلیل ارتباط بین قوانین، نگارندگان  قائل به حکومت قوانین خاصّ، و نه ماده 881 مکرر بر این موضوع هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Difference in Religion of Devisor and Devisee in Heritage: Conflict of Laws

نویسندگان [English]

  • Bizhan Haji azizi
  • Negin Gholami
چکیده [English]

There are different laws and rules governing the distribution of an estate among heirs in different religions. Respecting the followers of divine religions, the Iranian law recognizes their respective rules of inheritance. Problems can arise, however, when there are Muslim inheritors among the heirs of a non-Muslim Iranian adhering to one of these recognized religions. Under such circumstances, on the one hand, Article 881 (bis) of the Iranian Civil Code and the Islamic laws stipulate that regardless of the religion of the deceased, the Muslim heir disinherits the non-Muslim heirs and is, thus, the sole heir. On the other hand, there are Special Laws holding that the frame of reference for distribution of inheritance is the religion of the deceased. Therefore, whether the heirs are Muslim or not should have no effects on the division of the inheritance. The author analyzes the relations of the laws, and argues that Special Laws have primacy over Article 881 (bis) of the Iranian Civil Code.

کلیدواژه‌ها [English]

  • heresy
  • Article 881 (bis)
  • Iranian Civil Code
  • Law for Hearing Lawsuits on Personal Matters and Religious Issues of Zoroastrian
  • Jewish
  • and Christian Iranians
  • conflict of laws
-­ امامی، سیّد حسن، حقوق مدنی، ج3، چ 18، تهران، انتشارات اسلامیه، 1384.
- بغدادی، محمد بن نعمان (شیخ مفید)، المقنعه، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1410ق.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج26، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1409 ق.
- حلّی، ابن ادریس، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج3، چ2، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1410ق.
- حلّی، جعفر بن حسن (محقّق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج1، چ2، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408 ق.
- حلی، حسن بن یوسف (علامه)، تحریر الاحکام الشرعیّه علی مذهب الامامیه، مشهد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1314ق.
- حنبلی، عبدالله بن قدامه، المغنی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1405 ق.
- خمینی، سیّد روح الله، تحریر الوسیله، ج2، قم، مؤسسه دار العلم، بی­ تا.
- خوانین زاده، محمدحسین، بازبینی در مانعیّت کفر، پژوهش حقوق عمومی، شماره 26، بهار و تابستان 1388.
- زرقانی، محمد بن عبدالباقی، شرح الزرقانی، بیروت، انتشارات دار الفکر، 1424 ق.
- سرخسی، شمس الدین، المبسوط، چ3، بیروت، دار المعرفه، 1406 ق.
- شافعی، ابن ادریس، الأمّ، چ2، بیروت، دار المعرفه، 1393 ق.
- شهیدی، مهدی، ارث، چ6، تهران، انتشارات مجد، 1385.
- طوسی، محمد بن حسن (شیخ الطائفه)، الفهرست، نجف، المکتبه الرضویّه، بی ­تا.
- طوسی، محمد بن حسن (شیخ الطائفه)، الخلاف، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1417 ق.
- طوسی، خواجه نصیر الدین، جواهر الفرائض در ارث، محمد حسن شفیعی، قم، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، 1426ق.
- عاملی، زین الدین بن علی (شهید ثانی)، الرّوضه البهیّه فی شرح اللّمعه الدمشقیه، ج1، قم، انتشارات  داوری، 1410ق.
-عاملی، زین الدین بن علی (شهید ثانی)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج1، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، 1413ق.
- فهیمی، عزیز الله، ارث تطبیقی (مقایسه مقررات ارث در حقوق مدنی و اقلیّت ­های دینی ایران)، تهران، انتشارات خرسندی، 1391.
- فیض کاشانی، محمدمحسن، مفاتیح الشرائع، ج3، قم، انتشارات کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی (ره)، بی تا.
- قمی، محمد بن علی بن حسین(شیخ صدوق)، من لایحضره الفقیه، ج4، چ2، قم، مؤسسه النشر الاسلامی،1413 ق.
- کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی (درسهایی ازشفعه، ارث، وصیت)، چ9، تهران، نشر میزان، 1386.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج7، چ4، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
- لطفی، اسدالله، اسلام و مسلمانان، توارث مسلمان و کافر، مشکوه، شماره 56 و57، پاییز و زمستان   1376.
- مسجدسرائی، حمید، بازپژوهی ادلّه مانعیّت قتل خطائی از ارث، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره 9، پائیز و زمستان 1392.
- نجاشی، ابوالحسن، رجال النجاشی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1407ق.
- نجفی، محمدحسن (صاحب جواهر)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج6، چ7، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.