نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه سمنان

چکیده

در فقه امامیه، اظهار و اخبار مبتنی بر شیاع و شهرت عمومی، ذیل عنوان شهادت و به عنوان یکی از ادله اثبات دعاوی و مرافعات، معرفی و نوعا به تفصیل، مورد بررسی متقدمین و متاخرین فقها واقع شده است گر چه از جهاتی بویژه لزوم حصول ظن یا علم بر مبنای شیاع و گستره اثباتی مصداقی آن، اختلافاتی میان اندیشمندان فقه امامیه مشهود است. با توجه به سکوت مقررات ناظر به ادله اثبات دعوا در قانون مدنی و قانون آیین دادرسی مدنی در مورد شیاع ، نقش و اعتبار این دلیل فقهی که البته در حقوق برخی دیگر از کشورها نیز تحت عنوان اصطلاحاتی خاص، مورد اشاره و شناسایی قرار گرفته است، در نظم حقوقی کنونی ایران و طبعا در رسیدگیهای قضایی محل بحث و نظر بوده و هست. با دقت در منابع و سوابق فقهی، نظریات حقوقدانان و مستفاد از پاره ای از احکام ناظر به دلایل اثبات در قانون مدنی و قانون آیین دادرسی مدنی، به نظر می رسد اخبار و اعلام مستند به شیاع که از جهتی با شهادت و از جهتی دیگر با تحقیق محلی رابطه نزدیک دارد، علی الاصول در دعاوی و محاکمات حقوقی، در مقام دعوا یا دفاع و بدون محدودیت، قابل طرح و استناد باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Hearsay as an Evidence

نویسندگان [English]

  • mohammad Abouata
  • Arman Baharloo

چکیده [English]

In Islamic jurisprudence, information based on hearsay, is introduced, under testimony, as a legal proof. Due to silence of the regulations concerning evidence in civil code and code of civil procedure in this matter, the role of this proof is subject to discussion in current legal order and naturally in civil proceedings. By deliberation in jurisprudential resources, doctrine and legal regulations relating to evidence in civil code and civil procedure code, it appears that providing information supported by hearsay, which is similar and related to testimony and local investigation in some respects, may be principally invoked in civil disputes whether in making action or defense against it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hearsay
  • Local Investigation
  • Establishment
  • Testify
  • Evidence
- قرآن کریم.
- ابن ­منظور، محمد بن مکرم، لسان ­العرب، ج۸، چ۳، دار الفکر، بی تا.
- اصفهانی، محمد بن حسن (فاضل هندی)، کشف اللّثام عن قواعد الاحکام، ج۱۰، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ ق.
-­ امامی، سیّد حسن، حقوق مدنی، ج۶، چ۱۱، تهران، انتشارات اسلامیّه، ۱۳۸۵.
- آملی، میرزا محمدتقی، مصباح­ الهدی فی شرح العروه الوثقی، ج۸، ناشر ­مؤلف، ۱۳۸۰ ق.
- انصاری، مرتضی بن محمدامین(شیخ انصاری)، فرائد الاصول، ج۱، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۱۹ ق.
- انصاری، مرتضی بن محمدامین(شیخ انصاری) ، القضاء و الشّهادات، قم، مجمع­ الفکر السلامی، ۱۴۲۸ ق.
- بحر­العلوم، محمّد بن ­محمدتقی­، بلغه الفقیه، ج۳، چ۴، منشورات مکتبه ­الصادق، ۱۴۰۳ ق.
- بهرامی، بهرام، بایسته­ های ادلّه­ اثبات، چ۲، تهران، انتشارات نگاه بیّنه، ۱۳۸۹.
- ترحینی عاملی، سیّد محمدحسن،، الزّبده الفقهیّه­ فی ­شرح ­الرّوضه ­البهیّه، ج۴، چ۴، دار الفقه­ للطباعه و النشر، ۱۴۲۷ ق.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، دائره ­المعارف علوم اسلامی قضایی، ج۱، کتابخانه گنج دانش، ۱۳۸۱.
- حلّی، حسن بن یوسف بن مطهّر اسدی(علامه)، قواعد الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام، ج۳، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۳ ق.
- حلّی، حسن بن یوسف بن مطهّر اسدی(علامه) ، ارشاد الأذهان الی أحکام الایمان، ج۲، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۰ ق.
- دیّانی، عبدالرسول، ادلّه اثبات دعوا در امور کیفری و مدنی، تهران، نشر میزان،۱۳۸۵.
- رشتی، حبیب­الله بن محمّدعلی، کتاب القضاء، ج۱، قم، دار القرآن الکریم، 1401 ق.
- زراعت، عباس؛ حاجی­زاده، حمیدرضا، ادلّه اثبات دعوا، کاشان، نشر قانون مدار، ۱۳۹۱.
- سبزواری، عبدالأعلی، مهذّب الأحکام، ج۱، چ۴، قم، مؤسسه المنار، ۱۴۱۳ ق.
- سنهوری، عبدالرّزاق، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، ج۲، منشأه المعارف،۱۴۲۰ق.
- سیوری حلّی، جمال الدین مقداد بن عبدالله (فاضل مقداد)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، تحقیق سیّد عبدالطیف کوه کمری، ج4، قم، کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ ق.
- شطا البکری الدمیاطی، ابوبکر بن محمد، إعانه الطّالبین، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا.
- جبعی عاملی، زین ­الدّین بن علی (شهید ثانی)، مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج۱۴، قم، دار الهدی، بی تا.
- جبعی عاملی، زین ­الدّین بن علی (شهید ثانی)، الرّوضه البهیّه فی شرح اللّمعه الدّمشقیه، چ۱۳، قم، بوستان کتاب، 1366.
- شیخ­نیا، محسن، ادلّه اثبات دعوا، چ۳، تهران، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۷۵.
- صدرزاده ­افشار، سیّد محسن، ادلّه اثبات دعوا در حقوق ایران، چ۴، تهران، نشر دانشگاهی، ۱۳۸۵.
- طباطبائی، سیّد علی، ریاض المسائل فی بیان الأحکام بالدّلائل، ج۱۱، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1404 ق.
- طوسی، محمد بن حسن (شیخ الطائفه)، المبسوط فی فقه الامامیّه، ج۸، چ ۳، المکتبه المرتضویّه لاحیاء الآثار الجعفریّه، ۱۳۸۷ ق.
-طوسی، محمد بن حسن (شیخ الطائفه)، تهذیب­ الأحکام، ج۴، دار الکتب­ الاسلامیه، ۱۳۹۰ ق.
- طوسی، محمد بن حسن (شیخ الطائفه)، الخلاف، ج۶، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۰۷ ق.
- عاملی، یاسین عیسی، الاصطلاحات الفقهیّه فی الرسائل العملیّه، دار البلاغه و النشر و التوزیع، ۱۴۱۳ ق.
- عمیدی، ­سیّد عمید الدین بن محمد اعرج حسینی، کنز الفوائد فی حلّ مشکلات القواعد، ج۳، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ ق.
- عمروانی، رحمان، تعارض ادلّه اثبات دعوا (در امور مدنی)، تهران، انتشارات فکر سازان، ۱۳۹۰.
- فاضل موحّدی لنکرانی، محمّد، تفصیل الشّریعه فی شرح تحریر الوسیله، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، ۱۴۲۰ ق.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب ­العین، ج۲، نشر هجرت، ۱۴۱۳ ق.
- فیض کاشانی، ملّا محسن، مفاتیح ­الشرائع، ج۳، انتشارات کتابخانه آیه ­الله العظمی مرعشی نجفی، بی تا.
- کاتوزیان، ناصر، اثبات و دلیل اثبات ،ج۲، چ۲، تهران، نشر میزان، ۱۳۸۷.
- کافی الکفاه، اسماعیل بن عبّاد (صاحب بن عبّاد)، المحیط فی اللّغه، ج۲، عالم الکتاب، ۱۴۱۴ ق.
- گلدوزیان، ایرج، ادلّه اثبات دعوا، چ۴، تهران، نشر میزان، ۱۳۸۹.
- متین دفتری، احمد، آئین دادرسی مدنی و بازرگانی، ج۱، تهران، انتشارات مجد، ۱۳۸۱.
- مدنی، سیّد جلال الدین، ادلّه اثبات دعوا، تهران، انتشارات پایدار، ۱۳۸۵.
- مظفّر، محمدرضا، أصول الفقه، ج۲، چ۴، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، ۱۳۷۰.
- مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیّه، ج۲، چ۳، انتشارات مدرسه امیر المؤمنین(ع)، ۱۴۱۱ ق.
- موسوی خمینی، سیّد روح الله(امام)، تحریر الوسیله، ج۲، چ۲، مطبع الآداب، ۱۳۹۰.
- موسوی­گلپایگانی­، سیّد محمدرضا،کتاب ­الشّهادات، قم، سیّد الشهداء، ۱۴۰۵ ق.
- نجفی، محمدحسن (صاحب جواهر)، جواهر ­الکلام فی ­شرح ­شرائع­ الاسلام، ج۴۰، چ۷، دار الکتب الاسلامیه، 14۰۸ ق.
- هاشمی شاهرودی، سیّد علی، دراسات فی علم الاصول، ج۳، تقریرات سیّد ابوالقاسم خوئی، قم، مؤسسه دایره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۱۹ ق.
- واسطی الزبیدی الحنفی، محمّدمرتضی، تاج ­العروس­ من جواهر القاموس، ج۱۱، دار الفکر، ۱۴۱۴ ق.
- وجدانی ­فخر، قدرت ­الله، الجواهر الفخریّه­ فی­ شرح ­الرّوضه البهیّه، ج۵، چ۲، قم، سماء قلم، ۱۴۲۶ ق.
- A.Martin, Elizabeth, Oxford Dictionary of Law, New York University press: 2006.
- A. Garner, Bryan, Black Law Dictionary, 8 edition,Thomson, 2004.
- Terre, Francois, Introduction General au Droit, Paris: Dalloz, 2000.
- Vocabulaire Juridique, Publie sous la direction de Gerard Cornu, Press Universitaire de France: 1996.