واکاوی اراده، قصد و رضا در فقه اسلامی و حقوق ایران

نویسندگان

چکیده

چکیده
شک نیست که اراده از مختصات انسان است؛ لیکن در چیستی آن، فلاسفه و متکلمین دیدگاه‌های متفاوتی دارند. شکل‌گیری اراده در انجام هر عملی به‌ویژه عمل حقوقی ـ‌ که مورد بحث ما در این نوشته است ـ طی مراحلی صورت می‌پذیرد که عبارتند از: 1- تصور وجود عمل 2- سنجش میزان نفع و ضرر 3- تصدیق لزوم انجام عمل (رضا) 4- تصمیم 5- اجرا.
برای تحقق هر عمل حقوقی، قصد انشا ضروری است که در مقابل آن قصد اخبار قرار دارد. اراده در اعمال حقوقی در دو چهره‌ی ظاهری و باطنی نمود می‌یابد که در صورت تزاحم، اراده‌ی باطنی مقدم خواهد بود. با لحاظ مراحل شکل‌گیری اراده و وجوه افتراق قصد و رضا درمی‌یابیم که قصد، عنصر سازنده‌ی عقد؛ و رضا، شرط اعتبار آن است. لذا عقد در حالت فقدان قصد، باطل؛ و در صورت فقدان رضا، غیرنافذ می‌باشد.
در این نوشته سعی شده است در هر مبحث دیدگاه‌های فقها (امامیه و عامه) و حقوق‌دانان (داخلی و خارجی) بررسی و تبیین شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investgation of Volition, Intention and Consent in Islamic Jurisprudence and Iranian Law

نویسندگان [English]

  • M. Khorsandian
  • H. Zakerinia
چکیده [English]

Abstract
There is no doubt that volition is a human attribute although philosophers have different views on its nature. In order to fulfil any act, especially legal ones, volition goes through five stages: 1-conception, 2-assessment of benefits and losses, 3- confirming the necessity for fulfilling the act (consent), 4-decision-making, and 5-implimentation. In order to fulfil a legal act, “creative intention” is essential which is in contrast with intention of report. Volition in legal acts has two dimensions: internal (real) and external (declaratory). Where there is a contract between these two, internal volition is preferred. We understand from the stages in volition and the differences between intention and consent that intention is an element which creates the contract, while consent validates it. So, if intention is absent, the contract is void and, if consent is absent, it will be invalid. This writing looks into the views expressed by Imamiah and general jurisprudents and Iranian and non-Iranian law scholars on the above-mentioned issues.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Volition Intention
  • creative in tention
  • consent. duress