کاوشی فقهی-اقتصادی پیرامون ماهیّت پولی کوین‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 آموخته دکتری، فقه و مبانی حقوق اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

2 استادیار فقه و حقوق خصوصی، دانشگاه شهید مطهری(ره)، تهران، ایران.

3 دانشجوی دکتری، جامعه شناسی اقتصاد و توسعه،دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران

10.22075/feqh.2024.31067.3641

چکیده

تاریخچه مبادلات انسان نشان می‌دهد همواره وی به دنبال مبادله امن‌تر، آسان‌تر، سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر بوده است و به همین دلیل نیز درصدد جایگزینی پول‌های مناسب‌تر با پول‌ های رایج زمان خویش برآمده است. در حال حاضر، ادعاهایی مبنی بر استفاده از کوین‌ها به ‌جای پول ‌های رایج مطرح می‌شود، اما این جایگزینی چالش‌هایی دارد که ممکن است هدف انسان از تغییر پول را محقّق ننماید. در پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی ضمن بررسی تعاریف متعدد پول، به سه چالش بسیار مهم «مالیّت کوین‌ها»، «پشتوانه کوین‌ها» و «کارکردهای پول در کوین‌ها» پرداخته شده است. بررسی‌های فقهی نشان می‌دهد که اولاً، مال بودن در تعریف پول لحاظ شده است و کوین‌ها نیز مالیّت دارند؛ ثانیاً، ازآنجاکه پول نیاز به پشتوانه دارد، محدودیّت تولید کوین‌ها، موجب حفظ ارزش آنها در طول زمان شده که در کنار دیگر ویژگی‌ ها مانند متن‌باز بودن، شکل‌گیری در پلتفرم بلاک‌چین، عدم امکان تغییر شبکه به نفع خود بدون اجماع سایر کاربران و ... می‌تواند به ‌عنوان پشتوانه عمل نماید‎؛ ثالثاً، کارکردهای سه‌گانه پول یعنی وسیله مبادله، ذخیره ارزش و سنجش ارزش بودن پول نیز در کوین‌ها روزبه‌روز در حال تقویت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential-economic exploration of the monetary nature of cryptocurrencies

نویسندگان [English]

  • Ahmad Mohammadi 1
  • Javad Soltanifard 2
  • Mohamamd Bayat 3
1 PhD Graduate, Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Imam Khomeini and Islamic Revolution Research Institute, Tehran, Iran(Correspondence Author)
2 Assistant Professor, Jurisprudence and Private Law, Shahid Motahari University, Tehran, Iran
3 PhD student in Sociology of Economics and Development, Azad University, Research Sciences Branch, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Throughout the history of human exchanges, they have always been looking for the safest, easiest, fastest, and cheapest ways to make a deal; and for this very reason, they have been looking for more suitable replacements for the money that they are currently using. At the present, there are claims that the digital coins are going to replace the current currency; but this replacement will bring about challenges which may be contradictory with the goal of changing currency. This descriptive analytical research will investigate multiple definitions of currency and additionally it will address the three important challenges of Coin Finance, Coin Support, and Money Functions in Coins. The Islamic Jurisprudential studies prove that, firstly, being an asset is mentioned in the definition of money and digital coins also have value. Secondly, since money requires support, the limitation in the production of digital coins keeps their value over time, which along with other features such as being open source, being formed in blockchain platform, being impossible to change the network in one’s favor without the consensus of other users, etc. can function as support. Third, the triple function of money, medium for exchange, store of value, and value measurement of money, in digital coins too is being reinforced day by day.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Money
  • Value
  • Coin
  • Digital Coin
  • Cryptocurrency
  • digital currency
- آذر سرلک، أحمد (۱۳۸۱ش)، پول، ارز بانکداریه، همدان: نور علم.
- ابن‌اثیر جزری، مبارک بن محمد (1367)‏، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، ج3، چ4، قم: اسماعیلیان‏.
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1414ق)‏، لسان العرب‏، ج7، چ3، بیروت: دار الفکر.
- انصارى(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1415ق)، کتاب المکاسب، ج6، چ5،  قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
- باقری، احمد؛ جعفری، جمیله (1393)، مبانی فقهی و حقوقی مشروعیّت ضمان دولت در پرداخت خسارت ناشی از کاهش ارزش پول، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 10، 87-116.
- پی. شوستر والسر، سیبیلا (۱۳۹۶)، ایران صفوی از دید گاه سفرنامه های اروپائیان، ترجمه: دکتر غلامرضا، بی‌جا، بی‌نا.
- تفقدی اسراری، حسین (۱۳۹۲)، تاریخچه پول و روند تکامل آن، فصلنامه تاریخ پژوهی (مجله انجمن علمی گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد)، ٥٤، 36-49.
- توانائیان فرد، حسن (۱۳۵۷)، پول نظریات پیشرفته ،ج1،تهران: مروارید.
- جعفر الهادی (۱۴۰۳ق)، الشؤون الاقتصادیه فی نصوص الکتاب و السنه، ج1، اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین(ع).
- حاجی ملامیرزایی، حامد و همکاران (1399)، بلاکچین، ج1، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملّی و تحقیقات راهبردی.
- خمینی(امام)، سید روح‌الله (۱۳۸۵)، الرسائل مع تذبیلات لمجتبی الطّهرانی، ج۱، قم: اسماعیلیان.
- خمینی(امام)، سید روح‌الله (1385)، الرسائل، تحقیق: مجتبی طهرانی، ج2، چ4، قم: اسماعیلیان.
- خمینی(امام)، سید روح‌الله (1410ق)، الرسائل، ج2، چ3، قم: اسماعیلیان.
- خمینى(امام)، سید روح‌الله (1415ق)، المکاسب المحرّمه، ج1، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
- خمینى(امام)، سید روح‌الله (1421ق)، کتاب البیع، ج3، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
- خوانسارى، موسى (1373‍ق)،  رساله فی قاعده نفی الضرر، ج1، چ3، تهران: المکتبه المحمدیه.
- خوئی، سید ابوالقاسم (۱۴۱۷ق)، مصباح الفقاهه، تقریر: محمدعلی توحیدی تبریزی، ج2، چ4، قم: انصاریان.
- خوئی، سید ابوالقاسم (بی‌تا)، المستند فی شرح العروه الوثقی، تقریر: مرتضی بروجردی، بی‌جا: بی‌نا.
- ریووار، ژان (۱۳۶۹)، تاریخ بانک و بانکداری، ج1، ترجمه: شیرین هشترودی، تهران: سازمان انتشارات وآموزش انقلاب اسلامی.
- زمانی فراهانی، مجتبی (۱۳۸۹)، پول، ارز و بانگاداری، ج1، چ3، تهران: ترمه.
- زندی حقیقی، منوچهر (۱۳۶۹)، پول و بانک، ج1، چ2، تهران: بی‌نا.
- سبحانی، خوشخوی (1400)، بررسی انتقادی مباحث نظری مرتبط با چیستی پول و ارائه تعریف بدیل، فصلنامه راهبرد اقتصادی، 3، 38-60.
- سیوری حلّی(فاضل مقداد)، مقداد بن عبدالله (1425ق)، کنزالعرفان فی فقه القرآن،ج3، قم: مرتضوی.
- شهبازی فراهانی، داریوش (۱۳۸۰ش)، تاریخ سکّه در دوران قاجاریه، ج1،تهران: پورکه.
- صدر، سید محمد باقر (1417ق)، اقتصادنا، ج4، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
- صدر، سید محمدباقر (1382ق)، الاسلام یقود الحیاه، ج1، بیروت: دار التعاریف.
- ضیایی، منوچهر (۱۳۷۲)، مجموعه مصوبات دولت در زمینه مسائل پولی و بانکی از سال ۱۲۹۱ تا سال۱۳۵۷، ج1، چ2، بی‌جا: مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
- طالبی، محمد؛ نواب پور ، علیرضا؛ یوسفی ، احمدعلی (1397)، تحلیل فقهی کارکردهای پول‌های رمزنگاری‌شده (مورد مطالعه بیت‌کوین)؛ فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، 72، 80-95.
- طریحی، فخر الدین بن محمد (1375)، مجمع البحرین، ج2،چ4، تهران: مرتضوى‏.
- فراهیدى، خلیل بن احمد (1409ق)‏، کتاب العین‏، ج2، چ2،  قم: هجرت‏.
- فیومى، أحمد (1414ق)‏، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، ج3و4، چ2، قم: مؤسسه دار الهجره‏.
- قدیری اصلی، باقر (1366)، کلیات علم اقتصاد، ج1، چ2، تهران: مرکز نشر سپهر.
- قرشى بنایى، على اکبر (1412 ق)، قاموس قرآن، ج3و6، چ2، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- کمیجانی، اکبر؛ عربی، هادی؛ توسّلی، محمد اسماعیل (1391)، بررسی و نقد نظریه های اندیشه وران اقتصادی غرب درباره ماهیت پول، مجله پژوهش های اقتصادی ایران، 51، 37-50.
- مدنی، علی اکبر (1345)، پول برای همه، ج1، تهران: بی‌نا.
- مصطفوى، حسن (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج4، چ3، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر (1422ق)، بحوث فقهیه هامّه، ج2، قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب.
- ملکزاده بیائی (۱۳۷۰)، تاریخ سکّه، ج1، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- موسوی بجنوردى، سید حسن (1419ق)، القواعد الفقهیه، ج3، قم: الهادی.
- نائینى، میرزا محمد حسین غروى (1413ق)، المکاسب و البیع، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- نظری، محسن (۱۳۸۵)، اقتصاد کلان، ج1، تهران: نگاه دانش.
- نوری، مهدی (۱۳۹۷)، تحلیل ماهیت پولی رمزارزها در اقتصاد؛ با تأکید بر مقایسه نوسانات رمزارزهای منتخب با نوسانات یورو- دلار و طلا، فصلنامه اقتصاد دانشگاه دفاع و پژوهشگاه عالی دفاع ملّی و تحقیقات راهبردی- گروه منابع و اقتصاد دفاع، 10، 90-120.
- یوسفی، احمدعلی (1377)، ماهیت پول و راهبردهای فقهی اقتصادی آن، ج1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.