امکان سنجی ربا زدایی از مفهوم بهره ثمن در کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران (نویسنده مسئول)

2 استادیار حقوق خصوصی و اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

3 دانشیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

چکیده

پیش بینی حقّ مطالبه بهره ثمن در کنوانسیون بیع بین المللی کالا موسوم به کنوانسیون ۱۹۸۰ وین، موجب گردیده که بسیاری از کشورهای اسلامی از آن استقبال ننمایند. در مورد ایران اگرچه نمی توان گفت عدم پیوستن به آن به همین خاطر بوده چرا که قانونگذار ایرانی هنوز عطف توجه به آن ننموده تا معلوم شود چه موضعی دارد لیکن حاکمیّت شریعت اسلامی بر کشور از یک سو، و وجود قانون حرمت ربا در فقه امامیه از سوی دیگر، قانونگذار را با چالش عدم مشروعیّت مواجه می سازد. بدیهی است که در صورت انطباق بهره مورد نظر بر ربا، پیوستن به آن منتفی خواهد بود، لیکن بر اساس ادله ای که در مطالعه پیش رو مورد بررسی قرار می‌گیرد، می توان آن را از شمول ربا خارج انگاشت. گزاره هایی چون بهره به مثابه جبران کاهش ارزش ثمن، بهره به منزله جبران مالیّت تلف شده ثمن، بهره مسؤولیّتی مبتنی بر قاعده علی الید، فقدان مفهومی ربا نسبت به آن، و نظریه عدم حرمت ربای استنتاجی، اموری هستند که می توان بر مبنای آنها خروج از ربا را استنتاج کرد. پژوهش پیش رو با معرّفی اجمالی قلمرو بهره در کنوانسیون و نیز نگاهی کوتاه به ضابطه تعیین ، خروج آن را از شمول ربای ممنوع شرعی بر اساس مبانی مزبور، بررسی می نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Feasibility of eliminating usury from the concept of interest in the United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods

نویسندگان [English]

  • Mohammad Bagher Amerinia 1
  • Habib Talebahmadi 2
  • Abbasali Farahati 3
1 Associate Professor, Department of Law, Yasuj Branch, Islamic Azad University, Yasuj, Iran (Corresponding Author)
2 Assistant Professor of Private and Islamic Law, Shiraz University, Shiraz, Iran.
3 Associate Professor, Department of Islamic Studies, Kashan University, Kashan, Iran.
چکیده [English]

The provision of the right to claim interest on the price in the United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods, known as the 1980 Vienna Convention, has caused many Islamic countries not to welcome it. In the case of Iran, although it cannot be said that it was not joined because the Iranian legislator has not yet paid attention to it to find out what its position is, the rule of Islamic Sharia over the country on the one hand, and the existence of the law on the sanctity of usury in Imami jurisprudence on the other hand, it makes challenges to the legislator on illegitimacy. It is obvious that in case of compliance with the desired interest, joining it will be ruled out, but based on justifications that will be discussed, it can be considered excluded from the scope of usury. Statements such as interest as a compensation for the decrease in the value of the price, interest as a compensation for the lost value of the price, responsible interest based on the principle of Ala- alyad, the conceptual absence of riba with it, and the theory of the disrespect of inferential usury are things that can be inferred based on them. The upcoming research, with a brief introduction of the scope of interest in the convention and also a brief look at the determination rule, examines its exclusion from the scope of usury prohibited by Sharia based on the aforementioned principles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Convention
  • International sale of goods
  • Interest
  • Usury
  • Disrespect

مراجع

- ابن رشد قرطبی، محمد بن احمد (۱۴۳۱ق)، بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- ابهری، حمید؛ فرزانگان، محمد؛ ظهوری، سمیه (۱۳۹۶)، قواعد و شرایط حاکم بر مطالبه خسارت تأخیر تأدیه در حقوق ایران و کنوانسیون بیع بین المللی کالا، فصلنامه مطالعات حقوقی تطبیقی، ۸/۱، 79-94.
- اردبیلی(مقدس)، احمد بن محمد (۱۴۰۳ق)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان، ج۷، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- الزحیلی، وهبه (۱۴۲۷ق)، الفقه الاسلامی و ادلته، ج۵، چ3، تهران: احسان.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (۱۴۴۲ق)، المکاسب، ج۶، چ26، قم: کنگره شیخ انصاری.
- باریکلو، علی رضا (۱۳۹۷)، مسؤلیت مدنی، چ8، تهران: میزان.
- تقی پور، بهرام؛ خوئینی، غفور؛ مسعودی، سمیرا (۱۳۹۷)، موانع داخلی الحاق ایران به کنوانسیون بیع بی المللی کالا، فصلنامه دیدگاهای حقوق قضایی، ۸۴، ۲۳- ۴8.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (۱۳۸۸)، الفارق، ج۲، چ2، تهران: کتابخانه گنج دانش.
 - جواد علی (۱۳۸۰)، المفصّل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۵، تهران: شریف رضی.
- حاجی عزیزی، بیژن؛ بیات، بیژن (۱۳۹۷)، ضرورت الحاق به کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا، مجله حقوقی بین المللی، 58، 299-328. 
- حسینی مراغی، سید میر عبدالفتاح (۱۴۲۹ق)، العناوین، ج۲، چ3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (بی تا)، تذکره الفقهاء، ج۲، قم: مرتضوی.
- حیاتی، علی عباس (۱۳۸۱)، آثار فسخ در کنوانسیون بیع بین المللی کالا و حقوق مدنی ایران، مصر و فرانسه، مجله دین و ارتباطات، ۱۵، ۷۳-۹۶.
- خمینی(امام)، سید روح‌ الله (بی تا)، تحریرالوسیله، ج۲، تهران: اسلامیه.
- خوئی، سید ابوالقاسم (۱۳۹۳)، رساله توضیح‌المسائل تطبیقی مراجع تقلید، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- داراب پور، مهراب (۱۳۹۵)، تفسیری برحقوق بیع بین المللی، ج۳، چ3، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- رشتی، میرزا حبیب الله (۱۳۸۸)، کتاب الغصب، تصحیح: حسن قاسمی، تهران: مدرسه عالی شهید مطهّری.
- سنهوری، عبدالرزاق (۱۳۹۱)، مصادر الحق فی الفقه الاسلامی، ج۳، تهران: خرسندی.
- شمس، حسین (۱۳۷۶)، احکام فقهی پول، مجله فقه اهل بیت، ۶، ۸۲-۱۰۴.
_ شهیدی، علی (1399)، بررسی و تحلیل نظام بانکداری ذخیره کامل، نشست اندیشکده اقتصاد مقاومتی، 18 اسفند 1399.
- صانعی، یوسف (۱۳۸۵)، استفتائات قضایی، چ2، تهران: میزان.
- صفایی، سید حسین؛ کاظمی، محمود؛ عادل، مرتضی؛ میرزانژاد، اکبر (۱۴۰۲)، حقوق بیع بین المللی، چ12، تهران: مؤسسه چاپ و دانشگاه تهران.
- عامری نیا، محمدباقر (۱۴۰۲)، چالش های حقوقی خلق پول در عملیات بانکی، تهران: میزان.
- عباسلو، بختیار (۱۳۹۷)، مسؤلیت مدنی با نگرشی تطبیقی، تهران: میزان.
- عباسی، حسن؛ ولی زاده، محمدجواد (۱۳۸۷)، تأثیر عملکرد عرف در حکم فقهی نظریه جبران کاهش ارزش پول، فصلنامه معارف اسلامی و حقوق، ۲، ۲۷۳- ۲۹۸.
- عبدالکریم الصافی (۱۴۳۱ق)، الضمان فی الله الاسلامی - دراسه مقارنه لأسبابه و مجالاته فی العقود، تهران: مجمع تقریب مذاهب.
- کلینی، محمد بن یعقوب (۱۳۸۸)، الکافی، ج۱۰، قم: دار الحدیث.
- مطهّری، مرتضی (۱۳۸۰)، مجموعه آثار، ج۲۰، تهران: صدرا.
- مکارم شیرازی، ناصر(۱۳۷۶)، مجموعه استفتائات جدید، ج۲، چ3، قم: مدرسه امیرالمؤمنین(ع).
- موسوی بجنوردی، سید حسن (۱۳۷۷)، القواعد الفقهیه، ج، قم: الهادی.
- موسوی بجنوردی، سید محمد (۱۳۷۲)، نظرخواهی از فقها پیرامون مسائل فقهی و حقوقی ناشی از کاهش ارزش پول، مجله رهنمون، ۶، ۹۶-۱۱۵.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (۱۴۴۲ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج۲۶، چ4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- نفری، جواد؛ عندلیبی، علی (1401)، پژوهشی در حیل تخلّص از ربا با تأکید بر بیع عینه، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 28، 325-348.
- والی زاده، محمد جواد، حائری، محمد حسن (1389)، رابطه مثلی و قیمی با جبران کاهش ارزش پول، مجله مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 2(3)، 132-161.
- هاشمی شاهرودی، سید محمود (۱۳۷۴)، احکام فقهی کاهش ارزش پول، مجله فقه اهل بیت، ۳۰،  ۱۴۴-۱۹۴.
  _ Aslihan Bulut (ed), ‘Country Profiles’, Sharia Source at. Harvard Law School (Web Page.
_ Colin et capitant " cours elementraire de droit civil Francias" , parris, 1932. Tomer2. P: 543
مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 17، شماره 39
تیر 1404
صفحه 123-152

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار