مسؤولیّت مدنی عوامل متعدّد و نحوه تقسیم مسؤولیّت بین آنها در حقوق ایران و اصول حقوق مسؤولیّت مدنی اروپا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق، واحد دماوند، دانشگاه آزاد اسلامی، دماوند، ایران .

چکیده

هرگاه در مسؤولیّت مدنی، عامل ورود خسارت واحد باشد مشکل چندانی در تعیین فاعل فعل زیانبار پیش نمی آید و به راحتی می توان به وجود یا عدم وجود رابطه سببیّت میان فعل ارتکابی و ضرر وارده پی برد، امّا هنگامی که عوامل ورود خسارت، متعدّد بوده و چندین عامل در ورود خسارت دخالت داشته باشند مسأله از پیچیدگی و اهمیّت دو چندان برخوردار می شود. این مسأله از مباحث دشوار مسؤولیّت مدنی است؛ چه آن که از یک طرف، ابتدا باید مسؤولان حادثه از بین عوامل متعدّد متمایز شده و از طرف دیگر، در مرحله بعد، نحوه مراجعه زیاندیده به عوامل و نیز میزان مسؤولیّت هر یک از عوامل تعیین شود که این امر مستلزم وجود ضوابط و معیارهای مشخّص است تا هم از صدور آراء متعارض جلوگیری گردد و هم زیانی جبران نشده باقی نماند و مهم تر این که جبران خسارت به نحو عادلانه ای صورت گیرد تا بر کسی اجحافی نشود. امّا این که در صورت تعدّد عوامل، چه روشی برای جبران خسارت عادلانه است از سخت ترین مباحث حقوق مسؤولیّت مدنی است. در این تحقیق، موضوعات مذکور به شیوه توصیفی - تحلیلی با توجّه به مقرّرات موضوعه، نظرات فقها ودکترین حقوقی به صورت تطبیقی در حقوق ایران و اصول حقوق مسؤولیّت مدنی اروپا مورد بررسی گرفته تا تشابهات، تفاوت ها و خلأهای موجود در حقوق ایران نمایان شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Civil Liability of Multiple Tortfeasors and the Apportionment of Liability among Them in Iranian Law and the Principles of European Tort Law

نویسنده [English]

  • Davood Andarz
Assistant Professor, Department of Law, Damavand Branch, Islamic Azad University, Damavand, Iran
چکیده [English]

Little difficulty in identifying the perpetrator of the harmful act, and the existence or absence of a causal relationship between the act and the damage can be determined with relative ease. However, when multiple factors contribute to the occurrence of the harm and several agents are involved, the matter becomes significantly more complex and important. This issue constitutes one of the more intricate topics in civil liability law. On one hand, it is necessary to distinguish the liable parties among the multiple contributing factors; on the other hand, it must be determined how the injured party may seek redress from the various actors, as well as the extent of each party’s liability. This requires the existence of clear and well-defined legal standards and criteria, to both prevent the issuance of contradictory judgments and ensure that no damage remains uncompensated. More importantly, compensation must be awarded in a fair and equitable manner so as to avoid injustice. Nevertheless, determining the appropriate method for achieving fair compensation in cases involving multiple contributing causes remains one of the most challenging issues in the field of civil liability law. This study explores the aforementioned subjects through a descriptive-analytical approach, based on statutory provisions, the views of Islamic jurists (fuqahā), and legal doctrine, with a comparative perspective between Iranian law and the Principles of European Tort Law (PETL), in order to highlight the similarities, differences, and existing gaps within the Iranian legal system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Multiple Causes
  • Principles of European Tort Law
  • Causation
  • Necessary Condition
  • Proportional Liability
  • Joint and Several Liability

مراجع

- السنهوری، عبدالرّزاق احمد (1390)، دوره حقوق تعهّدات (ضمان قهری - مسؤولیّت مدنی)، ترجمه: سیّد مهدی دادمرزی و محمد حسین دانش کیا، قم: دانشگاه قم.
- السنهوری، عبدالرّزاق احمد (1952م)، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید (نظریه الالتزام بوجه عام - مصادر الالتزام) ج2، قاهره: دار النشر للجامعات المصریه.
- امامی، سیّد حسن (1383)، حقوق مدنی، ج1، چ23، تهران: اسلامیّه.
- اندرز، داود (1394)، متون حقوقی انگلیسی (اصول حقوق قراردادهای اروپا، اصول حقوق مسؤولیّت مدنی قهری اروپا و قانون بیع کالای انگلستان)، چ2، تهران: مجد.
- باریکلو، علیرضا (1385)، مسؤولیّت مدنی، تهران: میزان.
- باریکلو، علیرضا؛ برزگر، مهدی (1398)، بررسی سهم مسؤولیّت مدنی عوامل متعدّد در حقوق ایران و اصول حقوق مسؤولیّت مدنی اروپایی، دو فصلنامه حقوق تطبیقی، 111،  253-276.
- بهرامی احمدی، حمید (1393)، ضمان قهری (مسؤولیّت مدنی) با مطالعه تطبیقی در فقه مذاهب اسلامی و نظام های حقوقی، چ2، تهران: ت دانشگاه امام صادق(ع).
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدّین بن علی (1413ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج12و15، قم: مؤسّسه المعارف الاسلامیه.
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج4، قم: اسماعیلیان.
- خمینی(امام)، سید روح الله (بی تا)، تحریر الوسیله، ج2، قم: دار العلم.
- خوئی، سیّد ابوالقاسم (1396)، مبانی تکمله المنهاج، ج2، قم: دار الهادی؛ (1422ق)، ج42، ، قم: مؤسّسه إحیاء آثار الامام الخوئی(ره).
- داراب پور، مهراب (1390)، مسؤولیّت های خارج از قرارداد (حقوق مدنی4)، چ2، تهران: مجد.
- دمرچیلی، محمّد؛ حاتمی، علی؛ قرائی، محسن (1384)، قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی، چ5، تهران: میثاق عدالت.
- رشتی، میرزا حبیب اله (بی تا)، کتاب الغصب، چاپ سنگی، تهران: شیخ احمد شیرازی.
- صفایی، سیّد حسین؛ رحیمی، حبیب الله (1397)، مسؤولیّت مدنی تطبیقی، تهران: شهر دانش.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1420)، کتاب الخلاف، ج2، چ2، تحقیق: سیّد علی خراسانی و دیگران، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- عاملی(شهید اول)، محمّد بن مکّی (1417)، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- عاملی(شیخ بهائی)، بهاءالدین محمد بن حسین (بی تا)، جامع عباسی، تهران: فراهانی.
- عبدی ینگجه، مسلم (1389)، مطالعه تطبیقی تعدّد اسباب در مسؤولیّت مدنی، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
- عمید زنجانی، عباسعلی (1389)، موجبات ضمان (درآمدی بر مسؤولیّت مدنی و اسباب و آثار آن در فقه اسلامی)، چ2، تهران: میزان.
- قاسم زاده، سیّد مرتضی (1386)، الزام ها و مسؤولیّت مدنی بدون قرارداد، تهران: میزان.
- کاتوزیان، ناصر (1391)، الزام های خارج از قرارداد (مسؤولیّت مدنی)، ج1، چ11، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- کریمی، حسن؛ جعفرزاده، سیامک (1397)، تحلیل و بررسی قلمرو قاعده لایبطل دم امری مسلم، فصلنامه مطالعات حقوق، 26، 35-60.
- محقّق داماد، سیّد مصطفی (1384)، قواعد فقه (بخش مدنی)، چ 12، تهران: مرکز نشر اسلامی.
- مرعشی شوشتری، سیّد محمّدحسن (1375، قاعده تسبیب، نشریه دیدگاه های حقوق قضایی، 2، 1-22.
- مصطفوی، سیّد مصطفی؛ امین زاده، سیّد محمّد (1390)، تعدّد عوامل موجب خسارت در حقوق ایران و فقه امامیه، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
- مؤمنی، خسرو (1395)، کیفیت مسؤولیّت عوامل متعدّد زیان (نقد مواد 526، 533 و 535 ق.م.ا مصوّب 1392)، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 24، 247-274.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمّدحسن (بی تا)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج37، بیروت: دار إحیاء التراث العربی؛ (1367)، ج42، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- نقیبی، ابوالقاسم (1386)، مطالعات تطبیقی ملاک ارزیابی خسارت در فرض تعدّد اسباب ایراد خسارت در حقوق اسلامی، حقوق و علوم سیاسی، 2، 75-90.
- هاشمی، سیّد احمد علی (1392)، اسباب متعدّد در مسؤولیّت مدنی، دو فصلنامه علمی پژوهشی دانش حقوق مدنی، 2، 1-15.
- Bénédict Winiger, Helmut Koziol, Bernhard A. Koch, Reinhard Zimmermann (2010), Essential Cases on Natural Causation (Digest of European Tort Law). Volume 1, Springer.
- Bernhard A, Koch (2007), Unification of Tort Law: Strict Liability (Principles of European Tort Law Set), 1st ed. Kluwer Law International.
- Carol, Harlaw (2005), Understanding Tort Law, 3rd ed, Sweet & Maxwell.
- Dan B, Dobbs (2000), The Law of Torts, West Group.
- D. Barker, Colin Padfield (2007), Law Made Simple, 12th ed, Routledge.
- European Group on Tort Law (2005), Principles of European Tort Law, Text and Commentary, Springer.
- Helmut, Koziol (2007), Compartive Law – A Must in the European Union: Demonstrated by Tort Law as an Example, Journal of Tort Law, Vol. 1, no. 3. Retrieved from:
 https://doi.org/10.2202/1932-9148.1054
- J. Spier/O.A. Haazen (2000), Comparative Conclusions on Causation in: Unification of Tort Law, Kluwer Law International.
- Ulrich, Magnus (2001), Unification of Tort Law: Damages (Principles of European Tort Law Set), 1st ed, Kluwer Law International.
- WVH, Rogers (2010), Winfield and Jolowicz on Tort, 18 ed, Sweet & Maxwell.
مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 17، شماره 38
فروردین 1404
صفحه 299-334

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار