تحلیل چگونگی ارتباط قرارداد و واقعیّت در فقه و حقوق؛ نقدی بر نظریّه نقل در عقد فضولی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری حقوق خصوصی، گروه حقوق، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

2 استادیار گروه حقوق، نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران (نویسنده مسئول).

10.22075/feqh.2023.29058.3448

چکیده

: در باب ارتباط واقعیّت و قرارداد دو رویکرد وجود دارد: رویکرد واقع گرا که مدّعی وجود ارتباط بین واقعیّت تجربی و اجتماعی و قرارداد بوده و خاستگاه عقد را واقعیّت می داند؛ و رویکرد اراده گرا که مدّعی انفکاک واقعیّت و قرارداد است. مسأله این است که نظریّه نقل در عقد فضولی که از سوی فقها مطرح شده و مدّعی استقرار آثار عقد از زمان تنفیذ است از کدام یک از این رویکردها متأثّر است و چه معایب و محاسنی را به دنبال دارد و چه آثاری را در پی خواهد داشت؟ در این نظریّه می توان رگه هایی از اندیشه واقع گرایی محض را یافت که قرارداد را تابع محض اصول حاکم بر عالم واقع دانسته و نقش مبنایی اراده انسانی را کمرنگ می کند. رویکرد میانه اندیشه متعادلی است که مدّعی تأثیرپذیری قرارداد از واقعیّت است و ضمن اعتبار بخشیدن به اصل حاکمیّت اراده، قرارداد را متأثّر از واقعیّت ها می داند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Relationship Between Contract and Reality in Islamic Jurisprudence and Law: A Critique of the Theory of Transfer in Unauthorized Contracts

نویسندگان [English]

  • Narges Khaleghipour 1
  • Davood Nasiran 2
1 PhD in Private Law, Department of Law, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Law, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran (Corresponding Author)
چکیده [English]

There are two major approaches concerning the relationship between reality and contract: the realist approach, which asserts a connection between empirical and social reality and the contract, considering the origin of contracts to be rooted in reality; and the voluntarist approach, which claims a separation between reality and contract. The issue at hand is to determine which of these approaches influences the theory of transfer (naql) in unauthorized contracts (‘aqd-e fozuli)—a theory put forth by jurists which posits that the legal effects of the contract are established only from the time of ratification—and what strengths, weaknesses, and legal consequences this theory entails. This theory reflects traces of pure realism, viewing the contract as entirely subject to the principles governing the external world, thereby diminishing the foundational role of human will. A moderate approach offers a balanced perspective, acknowledging the influence of reality on contracts while also upholding the principle of freedom of contract (the sovereignty of will), thus recognizing both contractual autonomy and the impact of external realities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • contract
  • reality
  • realism

مراجع

  • آخوند خراسانی، محمدکاظم (1406ق)، حاشیه المکاسب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • ارجمند سیاهپوش، اسحاق (1389)، جامعه شناسی حقوق، تهران: جامعه شناسان.
  • انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین ( 1388)، کتاب المکاسب، ج1، ترجمه: اصغر محمدی همدانی، تهران: جنگل، جاودانه.
  • جعفری تبار، حسن (1383)، مبانی فلسفی تفسیر حقوقی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • جوادی آملی، عبدالله (1375)، فلسفه حقوق بشر، قم: اسراء.
  • خمینی(امام)، سید روح الله (1410ق)، کتاب البیع، ج2، بی جا: بی نا.
  • خوئی، سید ابوالقاسم (بی تا)، التنقیح فی شرح المکاسب، ج1، بی جا: بی نا.
  • ذهنی تهرانی، محمدجواد (1373)، عناوین الاحکام، ج3، قم: کتابفروشی وجدانی.
  • ریپر، ژرژ  (1396)، نیروهای پدیدآورنده حقوق، ترجمه: رضا شکوهی، تهران: مجد.
  • شهیدی، مهدی (1386)، تشکیل قراردادها و تعهّدات، چ6، تهران: مجد.
  • صلیبا، جمیل (1366)، فرهنگ فلسفی، ترجمه: منوچهر صانعی دره بیدی، تهران: حکمت.
  • طباطبائی(علامه)، سید محمدحسین (بی تا)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران: شرکت افست سهامی عام.
  • عسکری، سامان؛ احتشامی، هادی (1395)، مقایسه نظریّه عقیم شدن قرارداد با نظریات قوه قاهره، تغییر اوضاع و احوال و دشواری اجرای قرارداد، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 14، 173-194.
  • فاضل موحدی لنکرانی، محمد (1385)، ایضاح الکفایه، ج2، چ5، قم: نوح.
  • حلّی(فخرالمحقّقین)، محمد بن حسن بن یوسف (1378ق)، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج1، قم: اسماعیلیان.
  • فیاض بخش، مرجانه؛ عسگرخانی، ابومحمد؛ میرعباسی، سیدباقر (1397)، نقش اصول حقوقی در رفع اجمال و سکوت حقوق ایران (در پرتو ماده 3 آیین دادرسی مدنی 1379)، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 19، 263-282.
  • کاپلستون، فردریک (1380)، تاریخ فلسفه، ج6، چ3، ترجمه: اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، تهران: سروش.
  • کاتوزیان، ناصر (1393)، فلسفه حقوق، ج1، چ7 ، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • کاتوزیان، ناصر (1396)، اعمال حقوقی، چ 18، تهران: کتابخانه گنج دانش.
  • کرکی(محقّق ثانی)، علی بن حسین (1410ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج8، قم: مؤسسه آل البیت.
  • کورنر، اشتفان (1367)، فلسفه کانت، ترجمه: عزت الله فولادوند، تهران: خوارزمی.
  • گورویچ، ژرژ (بی تا)، مبانی جامعه شناسی حقوقی، ترجمه: حسن حبیبی، بی جا: بی نا.
  • لوی برول، هانری (1376)، جامعه شناسی حقوق، چ3، ترجمه: ابوالفضل قاضی شریعت پناهی، تهران: دادگستر.
  • Barnes, Wayn (2008),The French Subjective Theory of Contract: Separating Rhetoric From Reality.
  • Deligiorgy, Katerina (2019), Science, Thought and Nature: Hegel’s Completion of Kant’s Idealism, [Special Issue]. Argumenta: Journal of the Italian Society for Analytic Philosophy (SIFA), 4 (8), Pp 19 – 46.
  • Finnis, John M (1985), On Positivism and Legal Rational Authority, Part Of the Legal History Commons snd the Natural Law Commons , 5 Oxford J, Legal Stud, 74 (1985).

      Available at: https://scholarship.law.nd.edu/law_faculty_scholarship/575.

  • Klass, Gregory(2009), Intent to Contract, Georgetown University Law Cente, Faculty Publications.
  • Stuart Mill, John(1865) (release2005), Auguste Comte and Positivism, A free ebook from http://manybooks.net
  • Steven Green, Michael(2005), Legal Realism as Theory of Law, 46 Wm. & Mary L. Rev.
  • Stahl Brend, Carsten(2007), Positivism or Non–Positivism- Tertium Non Datur in A Critique of Ontological Syncretism in IS Research, pp 115-142.
مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 17، شماره 38
در حال تکمیل شدن
فروردین 1404
صفحه 117-138

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار