واکاوی فقهی پرداخت مهریه نامشخّص

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق جزای اسلامی، واحد نراق، دانشگاه آزاد اسلامی، نراق، ایران (نویسنده مسئول)

2 طلبه سطح چهار حوزه علمیه قم، قم، ایران.

چکیده

قرآن کریم در آیه 4 سوره نساء، از مهریه زن با کلمه «نِحلَه» که به معنای عطا و بخشش است تعبیر کرده است. در اسلام براى مهریه مقداری که معیّن و مشخّص باشد قرار داده نشده است، بلکه مقدار آن به توافق طرفین واگذار شده و مى‌توان هر چیز حلالى را که داراى ارزش است مهریه قرار داد؛ چه کم باشد یا زیاد، جنس و کالا باشد یا پول یا منفعت یا کار و خدمت. یکی از مباحث مهمّی که در زمینه مهریه مطرح است حکم مهریه نامشخّص است که پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی فقهی آن پرداخته است. یعنی در صورتی که مهر در زمان عقد به صورت مجهول ذکر شود و یا اصلاً مهری ذکر نشود، حکم عقد و مهریه چیست؟ آن چه که از روایات و فتاوای فقهای شیعه برداشت می شود این است که در فرض نکاح دائم عقد صحیح است، ولی در فرض نکاح موقّت، عقد باطل می باشد. لزوم پرداخت مهرالمثل، مهرالمتعه و یا عدم تعلّق مهریه در بعض موارد، نسبت به صور مختلفه متفاوت است که نویسنده در این پژوهش تلاش دارد تا با استفاده از روایات و کلام فقها به بررسی این مسائل بپردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential Analysis of Indeterminate Dowry

نویسندگان [English]

  • Alireza Shakeri 1
  • Ahmad Naqavi 2
1 PhD Student of Islamic Criminal Law, Naragh Branch, Islamic Azad University, Naragh, Iran (Corresponding Author).
2 Level Four Student of the Seminary of Qom, Qom, Iran.
چکیده [English]

In verse 4 of Surah An-Nisa, the Holy Quran refers to a woman's dowry with the word "nihlah," which means gift or grant. In Islam, no specific amount is prescribed for dowry; rather, its determination is left to the mutual agreement of the parties. Any lawful item of value can constitute dowry, whether small or large, tangible goods, money, usufruct, labor, or services. A significant issue regarding dowry is the ruling on indeterminate dowry, which this study examines through a descriptive-analytical approach. The central question is: What is the ruling when the dowry is unspecified or omitted at the time of marriage? Based on Shiite jurisprudential texts and scholars' opinions, in the case of a permanent marriage, the contract remains valid even if the dowry is unspecified. However, in a temporary marriage, the contract is deemed invalid if no dowry is stipulated. The obligation to pay Mahr al-Mithl (equitable dowry), Mahr al-Mut‘ah (compensatory dowry), or the non-entitlement to any dowry varies depending on different circumstances. This study seeks to analyze these aspects using narrations and jurists' opinions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dowry
  • Indeterminate
  • Unspecified
  • Mahr al-Mithl
  • Mahr al-Mut‘ah

مراجع

- قرآن کریم.
- آخوند خراسانی، محمدکاظم (1409ق)، کفایه الأصول، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- آدینه‏وند لرستانى، محمدرضا (1377)، کلمه الله العلیا، ج1، تهران: اسوه.
- اراکی، محمد علی (1419ق)، کتاب النکاح، قم: نور نگار.
- اصفهانى(فاضل هندى)، محمد بن حسن‌ (1416ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، ج7، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- اصفهانى(مجلسى دوم)، محمد باقر بن محمد تقى (1404ق)، مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج20، چ2، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
- النجاشی، احمد بن علی (1408ق)، رجال النجاشی، چ6، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
- انصاری(شیخ)، مرتضى بن محمدامین (1415ق)، کتاب النکاح، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
- بحرانى، یوسف بن احمد بن ابراهیم (1405ق)، الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره، ج24، مؤسسه النشر الاسلامی.
- بصرى بحرانى، محمد امین زین الدین (1413ق)، کلمه التقوى، ج7، چ3، قم: سید جواد وداعى.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1413ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج8، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
- جزایرى، محمدجعفر (1419ق)، منتهى الدرایه فی توضیح الکفایه، ج4، چ4، قم: دار الکتاب‏.
- جعفرپور، جمشید؛ ذوالفقاری، سهیل (1390)، وابستگی اقتضای ذات نکاح به رابطه زناشویی، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 4، 25ـ46.
- حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه،ج20و21، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- حسینی روحانی، سید صادق (1412ق)، فقه الصادق علیه السلام، ج22، قم: دار الکتاب مدرسه امام صادق علیه السلام.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف (1411ق)، تبصره المتعلمین فی أحکام الدین، تهران: مؤسسه چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف (1413ق)، قواعد الاحکام، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیه على مذهب الإمامیه، ج2، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
- حلّى(فخر المحققین)، محمد بن حسن بن یوسف (1387ق)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج3، قم: اسماعیلیان.
- حلّى(محقق)، جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، چ2، قم: اسماعیلیان.
- خمینى(امام)، سید روح اللّه (بی تا)، تحریر الوسیله، ج2، قم: دار العلم‌.
- خوئی، سید ابوالقاسم (1418ق)، موسوعه الإمام الخوئی، ج26، قم: مؤسسه إحیاء آثار الامام الخوئی.
- خوئى، سید ابو القاسم‌ (1410ق)، منهاج الصالحین، ج2، چ28، قم: مدینه العلم‌.
- راوندی، قطب الدین سعید بن عبدالله (1405ق)، فقه القرآن، ج2، چ2، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- سبزواری، سید عبدالاعلی (1413ق)، مهذّب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، ج7، چ4، قم: مؤسسه المنار.
- سبزوارى(محقق)، محمدباقر بن محمد مؤمن (1423ق)، کفایه الأحکام، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- سیوری حلّى(فاضل مقداد)، مقداد بن عبد اللّه (1425ق)، کنز العرفان فی فقه القرآن، ج2، قم: مرتضوى.‌
- طباطبائی قمی، سید تقی (1426ق)، مبانی منهاج الصالحین، ج10، قم: قلم الشرق.
- طباطبائى(صاحب ریاض)، سید على بن محمد (1418ق)، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، ج2، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- طبرسى، فضل بن حسن (1347ش)، تفسیر جوامع الجامع، ج1، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- طوسى(شیخ الطائفه) محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیه، ج4، چ3، تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
- طوسى(شیخ الطائفه) محمد بن حسن‏ (1400ق)، النهایه فی مجرّد الفقه و الفتاوى، چ2، بیروت، دار الکتاب العربی.
- عاملى(شهید اول)، محمد بن مکّى (1414ق)، غایه المراد فی شرح نکت الإرشاد، ج3، قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
- فرطوسى حویزى، حسین‌ (1416ق)، التوضیح النافع فی شرح تردّدات صاحب الشرائع، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- کرکى(محقّق ثانى)، على بن حسین (1408ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج13، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
- محمدزاده، زینب؛ نظری توکلی، سعید (1399)، چیستی نکاح دائم و تأثیر آن بر حقوق زوجین، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 23، 287ـ308.
- مفید(شیخ)، محمّد بن محمد بن نعمان عکبرى (1413ق)، المقنعه، قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید.
- مکارم شیرازى، ناصر (1424ق)، کتاب النکاح، ج6، قم: مدرسه امام على بن ابیطالب علیه السلام.
- موسوی عاملى، محمد بن على (1411ق)، نهایه المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام، ج1، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- نجفى(صاحب جواهر)، محمدحسن (1373ش)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج31، چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- نجفى(کاشف الغطاء)، حسن بن جعفر بن خضر (1422ق)، أنوار الفقاهه(کتاب النکاح)، نجف اشرف: مؤسسه کاشف الغطاء‌.
مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 16، شماره 36
آذر 1403
صفحه 343-372

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار