تأملی در مبانی حکم مجازات زناکار مجنون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران، تهران

2 دانشیار گروه حقوق دانشگاه علوم قضائی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

3 استادیار گروه حقوق جزا وجرمشناسی واحد تهران شمال،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران

10.22075/feqh.2023.32227.3746

چکیده

وجود روایات متعارض از یک سو، و برخورداری شخص مجنون از قوه ممیّزه و قصد استمتاع به واسطه ارتکاب زنا یا لواط که ثبوت تکلیف شرعی را موجّه می سازد، فقیهان را درباره مسئولیت کیفری مرد مجنونی که مرتکب جرم زنا شده یا فاعلِ عمل لواط واقع شده باشد، به تردید واداشته است. استقراء در متون فقهی حاکی از وجود سه دیدگاه مختلف در این مساله است؛ به طوری که مشهور متأخرین و عمده معاصرین، حدّ شرعی را مرتفع می­دانند؛ مشهور قدما، حدّ کامل - یعنی شلاق در فرض عدم احصان و رجم یا اعدام در فرض احصان - را ثابت می­دانند. اما دیدگاه سوم، بدون تفاوت بین فرض احصان و عدم احصان، فقط حدّ شلاق را ثابت می­داند. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی، ضمن بررسی نقادانه مبانی فقهی دیدگاه­ های مطرح و با بهر­ه­گیری از مستندات فقهی و مؤیدات قانونی (نظیر ماده 149، بند «الف» ماده 226، تبصره 2 ماده 234 ق.م.ا)، به این نتیجه رسیده است که دیدگاه سوم، از مبانی مستحکم تری برخوردار است؛ از اینرو قول به اثبات مجازات شلاق به تنهایی، موجّه به نظر می رسد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Delay in the jurisprudential foundations of punishing insane women

نویسندگان [English]

  • Ali Saeidi 1
  • Mahdi Montazerqaem 2
  • Batool Pakzad 3
1 PhD student in criminal law and criminology, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Law, University of Judicial Sciences, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Criminal Law and Criminology, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

On the one hand, the existence of conflicting narrations, and the fact that an insane person has the ability to discriminate and the intention to enjoy himself by committing adultery or sexual immorality, which justifies the proof of the Shari'i obligation, have made the jurists aware of the criminal responsibility of an insane man who has committed the crime of adultery or is the perpetrator of sexual immorality. Be, has caused doubts. Induction in jurisprudential texts indicates the existence of three different views on this issue; So that the later famous people and most of the contemporaries consider the Shari'a limit to be high; it is well-known in the past that the complete limit - i.e. whipping in the case of non-horses and stoning or execution in the case of horses - is fixed. But the third point of view, with no difference between the assumption of horses and non-horses, only considers the limit of the whip to be fixed. This research is based on a descriptive and analytical method, while critically examining the jurisprudential foundations of the views raised and using jurisprudential documents and legal evidence (such as Article 149, Clause "A" of Article 226, Note 2 of Article 234 of the Islamic Civil Code). Has come to the conclusion that the third view has more solid foundations; Therefore, the promise to prove the punishment of whipping alone seems justified.

کلیدواژه‌ها [English]

  • insane man
  • perpetrator of adultery and lewdness
  • intelligence and discernment
  • intent to commit adultery
  • religious limit
  • sexual enjoyment

مراجع

- ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج2و3، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- ابن حمزه، محمد بن علی (1408ق)، الوسیله إلی نیل الفضیله، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- ابن زهره، حمزه بن علی (1417ق)، غنیه النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
- ابن شجاع قطّان، محمد (1424ق)، معالم الدین، ج2، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
- ابن غضائری، احمد بن أبی عبدالله ( بی­تا)، کتاب الضعفاء، رجال ابن الغضائری، قم: بی­نا.
- ابن فهد حلّی، احمد بن محمد (1410ق)، المقتصر من شرح المختصر، مشهد: البحوث الاسلامیه.
- ابن فهد حلّی، جمال الدین احمد بن محمد (1407ق)، المهذّب البارع، ج5، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- ابوالصلاح حلبی، تقی الدین (1403ق)، الکافی فی الفقه، اصفهان: کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین علیه السلام.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1428ق)، فرائد الاصول، ج2، چ9، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج9و10، قم: داوری.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1413ق)، مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج3و 14و 15، قم: موسسه المعارف الاسلامیه.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج28، 29، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- حسینی عاملی، سید جواد ( بی­تا)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، ج11، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1381ق)، خلاصه الاقوال فی معرفه أحوال الرجال، چ2، نجف اشرف: طبع الحیدریه.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1413ق). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، ج9، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیه، ج5، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
- حلّی(فخرالمحققین)، محمد بن حسن بن یوسف (1387ق)، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج4، قم: اسماعیلیان.
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج4، چ2، قم: اسماعلیان.
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1412ق)، النهایه و نکتها، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- خسروشاهی، قدرت الله (1380)، فلسفه قصاص از دیدگاه اسلام، قم: بوستان کتاب.
- خمینی(امام)، سید روح الله (بی­تا)، تحریر الوسیله، ج2و4، قم: دار العلم.
- خوانساری، سید أحمد (1405ق)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، ج7، چ2، قم: اسماعیلیان.
- خوئی، سید ابوالقاسم (1422ق)، مبانی تکمله المنهاج، ج1و2، قم: مؤسسه الامام الخوئی.
- ساداتی، سید محمدمهدی (1395)، شرایط اعمال قاعده درأ در فقه امامیه و قانون مجازات اسلامی، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 14، 113-146.
- سبزواری، سید عبد الأعلی (1413ق)، مهذّب الاحکام، ج28، 29، چ4، قم: مؤسسه المنار.
- سلّار دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز (1414ق)، المراسم العلویه فی الفقه و الاحکام النبویّه، قم: المعاونه الثقافیه للمجمع العالمی لأهل البیت علیهم السلام.
- شفتی، سید محمدباقر (1427ق)، مقاله فی تحقیق اقامه الحدود فی هذه الأعصار، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- صدوق(شیخ)، محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی (1415ق)، المقنع، قم: مؤسسه امام هادی علیه السلام.
- صیمری، مفلح بن حسن (1420ق)، غایه المرام فی شرح شرائع الاسلام، ج4، بیروت: دار الهادی.
- طباطبائی(صاحب ریاض)، سید علی (1418ق)، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، ج15و16، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن ( بی­تا)، الفهرست، نجف اشرف: المکتبه الرضویه.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1400ق)، النهایه فی مجرّد الفقه و الفتاوی، چ2، بیروت: دار الکتب.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1407ق)، کتاب الخلاف، ج5، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- عاملی(شهید اول)، محمد بن مکّی (1414ق)، غایه المراد، ج1و4، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
- عمیدی، سید عمیدالدین (1416ق)، کنزالفوائد فی حلّ مشکلات القواعد، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- فاضل آبی، حسن بن أبی طالب (1417ق)، کشف الرموز فی شرح المختصر النافع، ج2، چ3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- فاضل لنکرانی، محمد (1422ق)، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، قم: مرکز فقهی أئمه اطهار علیهم السلام.
- فاضل هندی، محمد بن حسن اصفهانی (1416ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الاحکام، ج10و11، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- فیض کاشانی، محمد محسن (بی­تا)، مفاتیح الشرائع، ج2، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- قاضی ابن برّاج، عبدالعزیز (1406ق)، المهذّب، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، ج7و14، چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- مجلسی اول، محمدتقی (1406ق)، روضه المتّقین، ج10، چ2، قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور.
- مجلسی(علامه)، محمدباقر (1404ق)، مرآه العقول، ج23و24، چ2، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- مجلسی(علامه)، محمدباقر (1406ق)، ملاذ الأخیار، ج16، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- مرعشی شوشتری، سید محمدحسن (1365ش)، شرح قانون حدود و قصاص، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- مفید(شیخ)، محمد بن محمد بن نعمان (1413ق)، المقنعه، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
- مکارم شیرازی، ناصر (1425ق)، تعزیر و گستره آن، قم: مدرسه الامام علی بن أبی طالب(ع).
- موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم (1427ق)، فقه الحدود و التعزیرات، ج2و3، چ2، قم: دانشگاه مفید.
- نجاشی، احمد بن علی (1407ق)، رجال النجاشی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج41و42، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث.
- نوری(محدّ)، میرزا حسن (1417ق)، خاتمه المستدرک، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- وحید بهبهانی، محمدباقر (1307)، تعلیقات علی منهج المقال، تهران: چاپ سنگی.
مطالعات فقه و حقوق اسلامی
دوره 16، شماره 36
آذر 1403
صفحه 255-284

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار