ماهیت فقهی جرائم امنیتی و سازمان‌یافته و نسبت آن با اصل برائت کیفری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار حقوق، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران (نویسندة مسئول)

2 استادیار حقوق، گروه حقوق، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

چکیده

از جمله قواعد مسلّم فقهی و حقوقی، اصل برائت قضائی افراد است؛ بدین معنا که هیچ فردی مجرم نیست مگر آن که جرم او با ادلّه متقن در دادگاه به اثبات رسد؛ لذا سلب آزادی و محدود کردن حقوق افراد، منوط به وجود ادله قطعی مبنی بر مجرم بودن فرد است. این اصل تا اندازه‌ ای دارای اهمیّت است که بسیاری از قوانین اساسی، این اصل را در قوانین اساسی خود اساسی‌ سازی کرده‌ اند. قانون اساسی ایران نیز با توجّه به اهمیّتی که برای حقوق شهروندی قائل شده است این اصل را در اصل 37 اساسی ‌سازی کرده است. اما حقوقدانان با توجه به آثار مخرّبی که برخی از جرائم در جامعه ایجاد می‌کند جرائم مهمّ اقتصادی، امنیّتی و جرائم سازمان‌یافته را از اصل مذکور استثناء کرده‌ و چنین بیان کرده‌ا‌‌ند که در این جرائم، صِرف اماره مجرمیّت کفایت می‌کند و می‌توان بر اساس اقامه اماره مجرمیّت، برخی از آزادی ‌ها و حقوقی را که به واسطه اصل برائت برای افراد ایجاد می‌شود، محدود کرد. تحقیق حاضر تلاش دارد با روشی توصیفی - تحلیلی و پایبندی به اصل برائت قضائی، راهکاری در خصوص مواجهه با جرائم مهمّ ارائه دهد؛ لذا بر این نکته تأکید می ورزد که ماهیّت جرائم مهمّ و سازمان­ یافته باید در بستر جرائمی که منجرّ به تضعیف نظام اسلامی می­ شود، تحلیل گردد. در همین راستا، این نوشتار بر این باور است که جرائم امنیّتی و سازمان یافته، به مثابه جرم «بغی» بوده و مؤلّفه ­هایی که در جرم بغی بازشناسی می­شود در این جرائم نیز وجود دارد. در این صورت، مواجهه­ ای که نیروهای امنیّتی و انتظامی با مرتکبین این دسته از جرائم دارند ماهیّتی اجرایی در راستای برقرار نظم و امنیّت دارد؛ لذا عمل آنها عملی قضائی نیست که بستر طرح اصل برائت کیفری باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential Investigations of Secure Crimes of Health and Organized and its Relation to the Principle of Criminal Procedure

نویسندگان [English]

  • Mahdi Rajaei 1
  • abbas ka'bi 2
1 : Assistant Professor, Faculty of Law, University of Qom, Qom, Iran: Correspondence author
2 Assistant Prof. of Law, Department of Law, The Imam Khomeini Education & Research Institute, Qom, Iran.
چکیده [English]

One of the rules of jurisprudential and legal education is the principle of judicial protection of individuals, which means that no one is a criminal unless his crime is proved by a court of law، Therefore, the stripping of freedom and the restriction of the rights of individuals is subject to the existence of a definitive argument that the individual is guilty. This principle is so important that many of the basic laws have established this principle in their own constitutions. The Iranian constitution, given the importance of citizenship rights, has also laid the foundation for this principle in principle 3. But lawyers, given the negative effects that some crimes in society cause, are important crimes of the economic world، Safeguards and organized crime have been excluded from this principle and have stated that in these crimes, the criminal is sufficient and can be based on the execution of criminals، it limited some of the freedoms and rights that are created by the principle of innocence for individuals. This article attempts to provide an analytical and descriptive method and, by adhering to the principle of judicial proceedings, a solution in the face of important crimes of Ghana؛ Therefore, this research emphasizes that fish for important crimes of comparison and organization should be analyzed in the context of crimes that lead to the weakening of the Islamic system. In this regard, this article believes that safe and organized crimes are a crime of Baghi and the believer of the people who are recognized in the crime of Baghi، there are also crimes in these crimes. In this case, the confrontation between security forces and law enforcement with the perpetrators of these crimes is in order to establish order and security of your health؛ Therefore, their action is not a judicial act that is the basis for the principle of criminal offence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The principle of innocence
  • criminal offenses of the world
  • the crime of safety and organized
  • the Islamic State
- آخوند خراسانی، محمدکاظم (1409ق)، کفایه الاصول، قم: مؤسسه آل ­البیت (ع) لإحیاء التراث.
- آقابابایی، حسین (1395)، دکترین مقابله با «بغی» در اسلام و نحوه انعکاس آن در قانون مجازات اسلامی 1370 و 1392، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 15، 9-36.
- آشوری، محمد؛ یزدی، عبدالمجید؛ هاشمی، سید محمد؛ بشیریه، حسین (۱۳۸3)، حقوق بشر و مفاهیم مساوات، عدالت و انصاف، تهران: گرایش.
- آشوری، محمد (۱۳۸۰)، آئین دادرسی کیفری، ج2، چ2، تهران: سمت.
- آشوری، محمد (۱۳۷۶)، عدالت کیفری (مجموعه مقالات)، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، ج1، بیروت: دار الصادر.
- اسلامی، رضا (1387)، قواعد کلّی استنباط، ج3، چ5، قم: بوستان کتاب.
- اصفهانی، محمدتقی بن عبدالرحیم (1386)، هدایه المسترشدین فی شرح معالم الدین، قم: مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی.
- اکبری، عباسعلی؛ مالمیر، محمود؛ پوربـافرانی، حـسن (1396)، مفهـوم و مبـانی عـدول از اصل برائت، فصلنامه فقه و حقوق اسلامی، 14، 29-1.
- جبعی عاملى(شهید ثانى)، زین الدین بن على (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، ج3، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (۱۳۷۲)، ترمینولوژی حقوق، چ6، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- جمعى از محققان در پژوهشگاه تحقیقات اسلامى (1428ق)، جهاد در آئینه روایات، قم: زمزم هدایت.
- جندى، عبدالملک (1930م)، الموسوعه الجنائیه، ج3، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- جوادی آملی، عبدالله (1379)، ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت، قم: اسراء.
- جوادی، فاطمه؛ صالحی، سید مهدی؛ قریشی، سید مهدی (1398)، واکاوی مبانی فقهی اماره مجرمیّت در جرم پولشویی، فصلنامه فقه و مبانی اسلامی، 52، 29-48.
- حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه إلى تحصیل مسائل الشریعه، ج29، قم: مؤسسه آل­البیت (ع).
- حرّ عاملى، محمد بن حسن (1418ق)، الفصول المهمّه فی أصول الأئمه، ج2، قم: مؤسسه معارف اسلامى امام رضا (ع).
- حسینی قمی، سید محمد (1374)، ایضاح الکفایه، قم: مؤسسه مطبوعاتی دار الکتاب جزایری.
- حکیم طباطبائى، سید محمدتقى (1418ق)، القرعه و الاجتهاد و التقلید(الأصول العامه)، ج1، چ2، قم: مجمع جهانى اهل­بیت(ع).
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف (1410ق)، إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف (1413ق)، مختلف الشیعه فی أحکام الشریعه، ج2، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّى(علامه)، حسن بن یوسف (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیه علی مذهب الإمامیه، ج4، قم: مؤسسه الإمام الصادق (ع).
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1407ق)، المعتبر فی شرح المختصر، ج1، قم: مؤسسه سید الشهداء(ع).
- خمینی(امام)، سید روح­ الله (1415ق)، انوار الهدایه فی التعلیقه علی الکفایه، ج1، چ2، تهـران، مؤسـسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- خمینی(امام)، سید روح ‌الله (1423ق)، تهذیب الاصول، ج2، تقریر: جعفر سبحانی تبریزی، قم: دار الفکر.
- خمینی(امام)، سید روح ­االله (بی­تا)، صحیفه امام، ج20، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- خوئی، سید ابوالقاسم (1409ق)، مصباح الاصول، ج2، قم: مکتبه الداوری.
- دلشاد، ابراهیم (1388)، ماهیّت و اثر فرض حقوقی، فصلنامه مطالعات حقـوقی، 39، 173-190.
- رحمدل، منصور (1385)، قانون اساسی ایران و اصل برائت، نشریه حقوق اساسی، 6و7، 109-131.
- رحیمی­نژاد، اسماعیل (۱۳۸۷)، کرامت انسانی در حقوق کیفری، تهران: میزان.
- رشتی، حبیب الله بن محمد علی (بی­تا)، بدائع الأفکار، قم: موسسه آل­البیت (ع) لإحیاء التراث.
- سبحانی تبریزی، جعفر (1414ق)، المحصول فی علم الاصول، ج3، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
- سرمست بناب، باقر (۱۳۸۷)، اصل برائت در حقوق کیفری، تهران: دادگستر.
- سریر، فرزانه (۱۳۸۶)، نکات طبقه بندی شده موضوعی آئین دادرسی مدنی، تهران: مجد.
- شاملو، باقر (1382)، اصل برائت در نظام ­های نوین دادرسی، مجموعه مقالات علوم جنایی، تهران: سمت.
- شمس ناتری، محمدابراهیم (1380)، سیاست کیفری ایران در قبال جرائم سازمان­یافته با رویکرد به حقوق جزای بین­الملل، رساله دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، تهران: دانشکده تربیت مدرس.
- شمس ناتری، محمدابراهیم (1381)، اصل برائت و موارد عدول از آن در حقوق کیفری، مجله مجتمع آموزش عالی قم، 14، 65-88.
- صدر، محمدباقر (1406ق)، دروس فی علم الاصول، ج2، چ2، بیروت: دار الکتب.
- صدوق(شیخ)، محمّد بن على بن حسین بن بابویه قمّی (1386ق)، علل الشرائع، ج2، قم: کتابفروشى داورى.
- طباطبائى بروجرى، آقا حسین (1429ق)، منابع فقه شیعه، ج21، ترجمه: مهدى حسینیان قمى، تهران: فرهنگ سبز.
- طوسى(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1407ق)، الخلاف، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- عمید زنجانى، عباسعلى (1389)، دانشنامه فقه سیاسی، ج2، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
- غلامی، علی (1392)، اهداف اجرای حدود و تعزیرات در کلام فقها و ساز و کار حل تلافی آن، فصلنامه فقه اهل­بیت (علیهم­السلام)، 75 و 76، 193-223.
- قنبری، حمیـرا (1383)، اصـل برائـت و امـاره مجرمیّـت، پایـان­نامـه جهـت اخـذ مـدرک کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی.
- کاتوزیان، ناصر (1377)، فلسفه حقوق، ج3، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر (1382)، اثبات و دلیل اثبات، چ2، تهران: میزان.
- کاشف الغطاء،  شیخ جعفر (1422ق)، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغرّاء، ج4، قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه.
- محقّق داماد، سید مصطفی (1378)، مباحثی از اصول فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- محقّق داماد، سید مصطفی (1406ق)، قواعد فقه، ج4، چ12، تهران: مرکـز نشـر علـوم اسلامی.
- محمدی، ابوالحسن (۱۳۸۴)، مبانی استنباط حقوق اسلامی، چ21، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
- محمّدی، علی (1392)، شرح اصول استنباط، ج2، چ12، قم: دار الفکر.
- مرعشى شوشترى، سید محمدحسن (1427ق)، دیدگاه‌هاى نو در حقوق کیفری اسلام، ج1، چ2، تهران: میزان.
- مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی (1389)، فرهنگ­نامه اصول فقه، تحقیق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم: معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
- مشکینی، علی (1371)، اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها، چ5، قم: الهادی.
- مطهّری، مرتضی (1390)، مجموعه آثار، ج3، تهران: صدرا.
- مظفّر، محمدرضا (1415ق)، اصول الفقه، ج1و2، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
- مفید(شیخ)، محمد بن محمد بن نعمان (1413ق)، الرساله الکافئه فی‌ ابطال‌ توبه الخاطئه، ج1، به‌ کوشش‌ علی‌اکبر زمانی‌نژاد، قم‌: المؤتمر العالمی لألفیه الشیخ المفید.
- مکارم شیرازی، ناصر (1428ق)، أنوار الاصول، ج2و3، چ2، قم: مدرسه الامام امیرالمؤمنین (ع).
- نائینی، محمد حسین (1419ق)، أجود التقریرات، تقریر: سید ابوالقاسم خوئی، قم: مصطفوی.
- نجفى(صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج42، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- نوبهار، رحیم؛ ذوالفقاری، مهدی (1393)، قاعده فقهی «اقامه الحدود الی الامام»، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 11، 95-122.
- نورى(محدّث)، حسین بن محمدتقى (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج18، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
- وکیل، امیرساعد؛ عسکری، پوریا (1387)، قانون اساسی در نظم حقوقی کنونی، چ2، تهران: مجد.