نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدرضا نیکنام ¹
• حمید مسجدسرایی ²
• مهدی ذوالفقاری ³

¹ دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد دامغان، دانشگاه آزاد اسلامی، دامغان، ایران

² دانشیار فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران. (نویسنده مسئول)

³ اسنادیار گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان

چکیده

محیط زیست، موهبتی خدایی و دارای تأثیرات بسیار مثبت در زندگی انسان است؛ اما دغذغه حفظ محیط زیست تا آنجاست که به تدوین یک نظام حقوقی موسوم به «حقوق محیط زیست» منجرّ شده است که خود ضرورت تحقیق درباره این موضوع حیاتی را ثابت می کند. از سوی دیگر، قواعد و مبانی و عناصر و اهداف این نظام حقوقی نه تنها اثری نامطلوب در باورها و برداشت­ های فرهنگی و عقیدتی جوامع بشری ندارد، بلکه به سادگی و روشنی می­توان قواعد و مبانی و عناصر و اهداف چنین نظامی را از بطن ادیان و عقاید و فرهنگ­ های الهی و بشری به ویژه دین جامع و جهان شمول اسلام باز جست. با استمداد از مجموع آیات، احادیث و قواعد و مبانی فقهی اسلام می­توان به طرح این فرضیّه پرداخت که در این آئین آسمانی، محیط زیست از جمله­ ارزش­ها یا مصالح معتبر و قابل حمایت محسوب می­شود و هرگونه اقدام علیه آن مادام که مقتضای مصلحتی برتر نباشد، محکوم به ردّ است. این تحقیق که به روش توصیفی - تحلیلی انجام گرفته به این نتیجه دست یافته است که از نظرگاه فقه اسلامی، می توان برای اثبات لزوم حفظ محیط زیست از نظر فقهی، علاوه بر آیات، روایات متعدد در خصوص حفظ برخی از مؤلّفه های زیست محیطی نظیر آب، خاک، هوا، حیوانات و نباتات و نیز دلیل عقل، به قواعد فقهیّه متعددی از قبیل قاعده لاضرر، احترام، اتلاف، عدالت، و ضمان ید استناد جست که بر وجوب حفظ و صیانت از محیط زیست دلالت دارد. این تحقیق تلاش دارد تا کیفیّت دلالت این قواعد بر مدّعای اصلی را بازشناسی نماید.

کلیدواژه‌ها

• محیط زیست
• حقوق بشر
• قواعد فقهیّه

عنوان مقاله [English]

Preservation of the environment in the light of Jurisprudential rules

نویسندگان [English]

• Mohammadreza Niknam ¹
• Hamid Masjedsaraei ²
• mahdi zolfaghari ³

¹ PhD student in Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Damghan Branch, Islamic Azad University, Damghan, Iran

² Associate Professorof of Islamic Law and Jurisprudence, University of Semnan, Semnan, Iran

³ Assistant professor, law department, damghan branch, Azad university

چکیده [English]

The environment is a gift from God and has very positive effects on human life; the concern for environmental protection has led to the formulation of a legal system called "Environmental Law", which itself proves the necessity of research on this vital issue. It does not have the cultural and ideological perceptions of human societies, but simply and clearly, the rules and foundations, elements, and goals of such a system can be found in religions, beliefs, and divine and human cultures, especially the comprehensive and universal religion of Islam. From all the verses, hadith, rules, and foundations of Islamic jurisprudence, it is possible to propose the presumption that in this divine religion, the environment is considered one of the values that can be protected, and any action against the environment is limited unless it considered as a nessasery action. This research, which has been done based on descriptive-analytical methods and based on library sources, led to the conclusion that from the point of view of Islamic jurisprudence, to prove the necessity of preserving the environment, in addition to numerous verses and narrations regarding the preservation of some environmental components such as Water, soil, air, animals and plants and the wisdom can be referred to several jurisprudential rules such as the Lazarar, Ehteram, Etlaf, Edalat, and the Zemaneyad. This research is trying to investigate the main issue based on these rules.

کلیدواژه‌ها [English]

• environment
• human rights
• Jurisprudential rules