نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار فقه و حقوق اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران (نویسنده مسئول)

2 استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

پیشرفت جوامع و گستردگی روابط،  ضمن تحول در ابزار ارتباطی و شیوه­ های انتقال پیام، تعاملات شهروندی را  متأثّر نموده است. چنین تحولاتی در کنار نقش قانون در تنظیم روابط و اختلاف اندیشمندان بر اصالت حقّ و تکلیف، ضرورت بخش تبیین موضع در این خصوص است؛ بدین­ رو پژوهش حاضر با روش تحلیل اسنادی و با نگاه فقهی- حقوقی به رسانه، نفس اطّلاع رسانی را از نگاه قرآن و از جهت حقّ- تکلیف، واکاوی نموده تا مشخّص گردد اطّلاع­ رسانی در حقوق موضوعه ایران، یک حقّ یا متعلّق آن است تا برای حفظ آن تکالیفی تعریف شود یا صرفاً موضوع حکم تکلیفی است که در این صورت چه آثار فقهی- حقوقی مترتّب می­گردد؟ بدین­رو  بی­آن که به ابعاد سه گانۀ اطّلاع­ دهنده، اطّلاع گیرنده و اطّلاعات در اینباره پرداخته شود مفهوم اطّلاع­ رسانی را در نگاه کلّی واکاوی نموده و  با احصای عناوین نه گانۀ کلّی در آیات،  به احکام و مفاهیمی مرتبط با کنش رسانه ­ای دست یافته است، آنگاه با تحلیل تفسیری و انطباق مواد  قانونی با آنها، چگونگی حلّ تعارض احتمالی میان قوانین و تزاحم مصادیق را بیان نموده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rights and duties in the Information (Applying examples of Iranian law to the meanings of the verses of the Qur’an)

نویسندگان [English]

  • Mahdi Nourian 1
  • Abedin Moumeni 2

1 Asistant Professor Islamic Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law/Imam khomeini international university

2 Professor of Islamic Law and Islamic Law School of Islamic Theology and Islamic Studies of Tehran University

چکیده [English]

The development of societies and the expansion of relationships, with the development of communication tools and ways of transmitting messages, has affected citizenship interactions. Such developments are in addition to the role of law in regulating the relations and disagreements of thinkers about the authenticity of rights and duties. SO; Necessity requires it discussing rights and duties in the field of information. Thus, The current study dealt with the field of information from the perspective of the Qur’an and from the perspective of rights and duties through the method of documentary analysis and a jurisprudential approach to the media, To determine Information in Iranian law is a right or a subject related to a right To define tasks to maintain it OR It's just a matter of mandatory judgment In this case, what are the jurisprudential and legal implications imposed on it? Therefore, regardless of the three dimensions of informants and recipients of information and information in the media, examines the concept of information in general And the research has reached the rules and concepts related to media action by enumerating nine general titles in the verses Then, with explanatory analysis and the conformity of the legal articles with them, show how to resolve potential conflicts between laws and conflict of issues.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Information
  • rights
  • duties
  • conflict of laws
  • conflict of cases
- آرتور، کریس (1370)، فرهنگ: دین و پدیده انفجار اطّلاعات، ترجمه: ح.قاضیان، نامه فرهنگ، 3، 44-49.
- آشنا، حسام­ الدین؛ رضی، حسین (1376)، بازنگری نظریه ­های هنجاری و رسانه­ها و ارائه دیدگاهی اسلامی، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع)، 4، 207-245.
- آیتی، حمید (1373)، آزادی عقیده و بیان، تهران: فردوسی.
- ابن ­منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان ­العرب، ج15، ترجمه: اصغرحکمت، بیروت: دار الفکر.
- اجاق، سیده­ زهرا (1384)، جامعه اطّلاعاتی، انفجار اطّلاعات: فوبیای اطّلاعاتی، تحوّل اداری، 50، 97-118.
- اردبیلی(مقدّس)، احمد بن­ محمد (1421ق)، زبده البیان ­فی ­احکام ­القرآن، چ2، تهران: مؤمنین.
- اسحاقی، سید حسین (1384)، نگاهی به پدیده رانت و رانت جویی در ایران، رواق اندیشه، 45، 21-32.
- امیدی ­فرد، عبدالله؛ پیله­ ور، مرضیه (1396)، بررسی فقهی قاعدۀ ارشاد جاهل، پژوهش­ های  فقهی، 13/3، 485-521.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1415ق)،  کتاب المکاسب، ج1، قم: کنگرۀ جهانی ­شیخ انصاری.
- انصاری(شیخ)، مرتضی ­بن محمدامین (1415ق)، القضاء و الشهادات، قم: کنگرۀ جهانی شیخ­­ انصاری.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1415ق)، رسالـه فی الوصایا، قم: کنگرۀ جهانی شیخ انصاری.
- انصاف نیوز. (1398, آبان 23). http://www.ensafnews.com/197671. Retrieved f
- باشگاه خبرنگاران جوان. (1400, 08 26).  https://www.yjc.news/fa/news/7969624.
- بحرالعلوم، محمد بن محمدتقی (1403ق)، بلغه الفقیه، ج3و4، تهران: مکتبـه الصادق.
- بحرانی، هاشم ­بن ­سلیمان (1415ق)، البرهان ­فی ­تفسیر القرآن، ج4و5، قم: موسسـه البعثـه.
- بهمن­ آبادی، علیرضا (1381)، مبانی تاریخچه و فلسفه علم اطّلاع رسانی (گزیده ­مقالات)، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران.
- پروین، خیرالله؛ مبصری، بهنام (1396)، بررسی نسبت میان هرمنوتیک حقوقی و آرای تفسیری شورای نگهبان، مطالعات حقوق عمومی، 47، 377-410.
- ترکاشوند، علی ­اصغر (1389)، الگوی هنجاری رسانه ملّی از دیدگاه رهبران انقلاب اسلامی ایران، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین ­الدین ­بن­ علی (1413ق)، الروضه البهیّه فی شرح اللّمعه الدمشقیّه، ج2و3، قم: دار الفکر.
- جعفری ­لنگرودی، محمدجعفر (1378)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج3، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- جوادی­ آملی، عبدالله (1386)، تسنیم تفسیر قرآن، ج8،  قم: اسراء.
- جوادی­ آملی، عبدالله؛ مصطفی پور، محمدرضا (1385)، دینداری حقّ یا تکلیف، پاسدار اسلام، 293، 6-9.
- حبیبی، محمدحسن (1382)، بررسی حقّ آگاهی مردم به عنوان یک حقّ اساسی، حقوق اساسی، 1، 65-96.
- حسینی شیرازی، سید محمد (1427ق)، الفقه: الرأی العام و الإعلام، بیروت: دار العلوم.
- حسینی عاملی، سید جواد بن ­محمد (1419ق)، مفتاح الکرامـه فی شرح قواعد العلّامـه، ج12، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علامه)، حسن  بن یوسف بن مطهر اسدی (1414ق)، تذکره الفقهاء، ج9، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- خوئی، سید ابوالقاسم (1419ق)، مصباح الفقاهـه، ج2، قم: انصاریان.
- خوئی، سید ابوالقاسم (1422ق)، مصباح  الاصول، ج1، قم: مؤسسـه احیاء آثار السّید الخوئی.
- دادگران، سید محمد (1379)، مبانی ارتباط جمعی، تهران: فیروزه.
- دهخدا، علی اکبر (1373)،  لغت نامه دهخدا، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- راغب ­اصفهانی، حسین ­بن ­محمد (1412ق)، مفردات ­الفاظ ­القرآن، بیروت: دار الشامیه.
- سبزواری، سید عبدالأعلی (1413ق)، مهذّب ­الأحکام­  فی بیان ­الحلال ­و الحرام، ج7، قم: مؤسسه المنار.
- سعدی، ابوجیب (1408ق)،  القاموس الفقهی لغه و اصطلاحاً، دمشق: دار الفکر.
- سند، شیخ محمد (1429ق)، بحوث فی مبانی علم الرجال، قم: مکتبه فدک.
- سند، شیخ محمد (1433ق)، أسس النظام السیاسی عند الإمامیه، بیروت: الامیره.
- شبّر، عبدالله (1410ق)، تفسیر القرآن الکریم، ج1، قم: دار الهجره.
- شیخ­ الاسلامی، عباس (1380)، جرایم مطبوعاتی (بررسی تطبیقی سیاست جنایی جمهوری اسلامی ایران و انگلستان)، مشهد: جهاد دانشگاهی.
- صافی، محمود (1418ق)، الجدول فی اعراب القران و صرفه و بیانه مع فوائد نحویّه هامّه، ج1و5،  دمشق: دار الرشید.
- صدر(شهید)، سید محمد (1430ق)، ماوراء الفقه، ج3، بیروت: دار الاضواء.‌
- صدوق(شیخ)، محمد بن علی بن بابویه (1388)، التوحید، قم: علویّون.
- طباطبائی(علامه)، سید محمدحسین (1374)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج1و5و15و16و18، ترجمه: محمدباقر موسوی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طبرسی، فضل ­بن­ حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج1و2و3و5و7و9، تهران: ناصر خسرو.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن­ حسن (بی تا)، التبیان ­فی­تفسیر القرآن، ج3،6،7،8،13، بیروت: دار احیاء التراث ­العربی.
- عاملی، یاسین­ عیسی (1413ق)، الاصطلاحات الفقهیه فی الرسائل العملیّه، بیروت: دار البلاغـه.
- عبدالمنعم، محمود عبدالرحمن (1419ق)، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیّه، ج1، قاهره: دار الفضیله.
- عروسی­، عبد علی ­بن­ جمعه (1415ق)، تفسیر نور الثّقلین، ج1و5، قم: اسماعیلیان.
- عمید زنجانی، عباسعلی (1421ق)، فقه سیاسی، ج2، تهران: امیرکبیر.
- عیاشی، محمود بن ­مسعود (1380ق)، تفسیر العیاشی، ج1و2، تهران: مکتبـه العلمیـه الاسلامیـه.
- فاضل ­لنکرانی، محمد (1385)، ایضاح ­الکفایه، ج2و3، قم: نوح.
- فتاح زاده، زهرا؛ امینی، علیرضا (1391)، قلمرو ضمان تولید کننده ناشی از عیب کالا و نقص اطّلاع رسانی در نحوه صحیح مصرف، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 6، 129-156.
- فتحی، محمد؛ کوهی ­اصفهانی، کاظم (1379)، قانون اساسی جمهوری اسلامی به همراه نظرات تفسیری شورای نگهبان، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
- فیض ­کاشانی، ملا محسن (1415ق)، تفسیر الصافی، ج1، تهران: مکتبه ­الصدر.
- فیض، زهرا؛ مسجدسرائی، حمید (1394)، کاربرد دلالت نهی بر فساد در تفسیر قوانین، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 12، 245-276.
- قطب، سید (1425ق)، فی  ظلال القرآن، ج2، چ35، بیروت: دار الشروق.
- قلعه­جی، محمد رواس (2000م)،  الموسوعه الفقهیه المیسّره، ج1، بیروت: دار النفائس.
- قمی، علی ­بن ­ابراهیم (1363)، تفسیر القمی، ج1، قم: دار الکتاب.
- قنوات، عبدالرحیم (1379)، آئین تبلیغ در قرآن و سیره رسول اکرم(ص)، مطالعات اسلامی، 50-49، 445-466.
- کاتوزیان، ناصر (1377)، فلسفه حقوق، ج3، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر (1381)، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چ30، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کاظمی، مهین­ دخت (1383)، رانت (بانگاهی به این معضل در ایران)، تازه ­های اقتصاد، 103، 53-65.
- کیاهراسی، علی ­بن­ محمد (1422ق)، احکام القرآن، ج4، بیروت: دار الکتب العلمیـه.
- لاهیجی، عبدالرزاق بن علی (1383)، گوهر مراد، تهران: سایه.
- مامقانی، عبدالله­ بن­ حسن (1350ق)، حاشیه علی ­رساله فی ­العداله، قم: مجمع الذخائر الاسلامیه.
- مصباح­ یزدی، محمدتقی (1396)، نظریه حقوقی اسلام: حقوق متقابل مردم و حکومت، چ6، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- مطهّری ­نژاد، میرزابابا (1384)، مفاهیم و کارکردهای اطّلاع رسانی، بصیرت و تربیت اسلامی، 3و4، 250-276.
- مطهّری، مرتضی (1383)، مجموعه آثار استاد شهید مطهّری، ج21، تهران: صدرا.
- معتمدنژاد، کاظم (1371)، وسایل ­ارتباط­ جمعی، چ12، تهران: ­دانشگاه  علامه طباطبائی.
- معرفت، محمدهادی (بی تا)، تعلیق و تحقیق عن امّهات مسائل القضاء، قم: چاپخانه مهر.
- مغنیه، محمدجواد (1424ق)،  التفسیر الکاشف، ج4و6و7، قم: دار الکتاب الاسلامی.
- میدری، احمد (1373)، عدم تقارن اطّلاعات منبع رانت، راهبرد، 4، 43-62.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق)، جواهر  الکلام  ­فی ­شرح­ شرائع ­الاسلام، ج 25و 40، چ7، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- نهاوندی، محمد (1386)، نفحات الرّحمن فی تفسیر القرآن، ج5و6، قم: مؤسسـه البعثـه.